Crisis? What crisis?

Wij ervaren een crisis. 
Sterker nog: wij ervaren een hele berg crises. 
Kunnen we daar geen noodmaatregelencriseswetten voor regelen?
Of misschien beter maar meteen beginnen ontgroei te implementeren?

Crisisonderzoekers ontwikkelden de volgende definitie (zie Beatrice de Graaf: Crisis! p. 9): 
“Onder crisis verstaan wij een gebeurtenis die diep ingrijpt in het functioneren van een organisatie of een sociaal systeem en waarbij in onzekerheid en onder tijdsdruk diepingrijpende beslissingen genomen moeten worden.“

Dat brengt ons tot de onderstaande (niet uitputtende) opsomming:

• Aandeelhoudersmachtscrisis
  Financieel kapitaal flitst in steeds grotere hoeveelheden de wereld over. Met dat geld kopen de eigenaren (fondsen of particulieren) van alles op met als enig doel zo veel mogelijk winst te maken. Dit zonder enige lokale binding (Blackstone koopt Amsterdamse huizen) of oog voor de sociale ontwrichting. Soms worden bedrijven opgekocht met geleend geld, vol gehangen met fiscaal aftrekbare schulden, gesaneerd (mensen ontslagen), gesplitst, doorverkocht. Tot slot gaat het laatste verliesgevende onderdeel failliet zodat medewerkers, klanten en toeleveranciers de schade op hun bord krijgen. Dit Angelsaksische model zorgt voor steeds grotere sommen geld (in Nederland 21 keer het Nederlandse BNP) dat -  aangemoedigd door neoliberale politici - goedwillende bestuurders met groene ambities regelmatig dwingt de winstgevendheid van hun bedrijf ten koste van alles bovenaan te zetten. Activistische aandeelhouders die het aandelensysteem gebruiken door een tegengeluid te laten horen, worden met juridische stappen afgeschrikt. 
   
• Asiel
  Met het migratievraagstuk hangen veel complexe problemen samen. Maar om dat allemaal onder de noemer asielcrisis te scharen, waar een asielnoodmaatregelenwet voor nodig is? 
  Zie ook Opvangcrisis. 
   
• Bestaanszekerheidscrisis
  Iedereen hunkert naar bestaanszekerheid. Het recht daarop is zelfs vastgelegd in de Grondwet. De overheid heeft het beste met ons allemaal voor, mag je hopen. Helaas werken er bij de overheid vooral mensen aan de gunstige kant van de welvaartskloof. Logisch dat het beleid over bestaanszekerheid een economisch georiënteerde invulling krijgt. Op papier krijgt iedereen gelijke kansen, maar in de praktijk zijn sommige mensen toch meer gelijk dan andere. Zelfs in de rechtbank. Daar valt, als je aan de verkeerde kant van de kloof beland bent, niet tegenop te boksen. 
   
• Biodiversiteitscrisis
  De biodiversiteit staat onder druk. Veel mensen denken: "So what?" Nou: biodiversiteit gaat niet alleen over de rijkdom van de natuur, maar ook over de gezondheid van de natuur. De diversiteit heeft een groot effect op de productiviteit en stabiliteit van natuurlijke ecosystemen en op de bijdragen die ze aan het Systeem Aarde leveren. Biodiversiteit maakt (menselijk) leven mogelijk.
  Dat de afgelopen 50 jaar de 5000 belangrijkste soorten gewervelde dieren met gemiddeld 73%  in populatie zijn afgenomen is daarom meer dan zorgelijk. Net als de 28% die op de Rode lijst van met uitsterven bedreigde soorten staan.
  Nederland ontbrak - niet als enige trouwens - op de biodiversiteitstop in Colombia en weigert het plan van het vorige kabinet in te dienen. 
   
• Consumptiecrisis
  Hoe verleidelijk is het om te vallen voor de verleidingen die de grote webshops en influencers ons voorschotelen? Voor een habbekrats worden er ladingen pakketten aan de deur afgeleverd. De meeste spullen belanden al snel in de verbrandingsovens of op een Afrikaanse vuilnisdump. De webshops en influencers zwijgen in alle talen over de prijs die er in de sweatshops en het milieu voor betaald wordt.
   
• Geopolitieke crisis
  Het is tijd voor een nieuwe bril. Het Westen heeft de crisis in het Midden-Oosten gecreëerd en blijft die instandhouden, zo legt Peyman Jafari uit. 
  Dik kans dat het westerse superioriteitsdenken ook een vergelijkbare rol in andere geopolitieke crises speelt. En dan hebben we het heus niet alleen over gewelddadige conflicten.
   
• Grondstoffencrisis
  Om ervoor te kunnen zorgen dat we de fossiele brandstoffen in de veilige opslag in Moeder Aarde laten zitten, kunnen we vooralsnog niet om andere vormen van extractie heen. Gaan we dat in Europa zelf doen of wentelen we dat toch maar weer liever af op het Mondiale Zuiden? 
  Ontgroei pleit voor een radicale stop op onzinnige, nodeloze productie en voor een verplichting van recyclen. Hoe cynisch dat dankzij de uitwassen van onze winst georiënteerde economie onlangs alweer de vierde recyclaar omviel, omdat de grondstofslurpende vervuilers nog steeds goedkoper zijn!
   
• Klimaatcrisis 
  Daar zitten we onmiskenbaar al middenin (en het halen van de Nederlandse klimaatdoelen raakt steeds verder uit zicht). Kijk maar naar alle natuurrampen, zoals grote droogtes, gevolgd door overstromingen. De gevolgen zijn niet alleen desastreus, maar de verwachte kosten voor het beperken van de crisis en de klimaatadaptatie zijn duizelingwekkend. 
  Alle hens aan dek, dacht ook het Europees Parlement. Het riep de klimaatnoodtoestand uit en bedacht zinvolle, betaalbare maatregelen. Om vervolgens een groot deel van die Green Deal weer overboord te gooien. 
   

• Mestcrisis
  “Terwijl het mestprobleem al 25 jaar bekend is, zijn er nog steeds geen afdoende maatregelen genomen. … Het gaat er nu echt om spannen. Nederland zit tot over de oren in de poep. Het mestoverschot… is uitgegroeid tot een van de grootste milieuproblemen.”
  Aldus het onderzoeksprogramma Argos in 1993. 
  We zijn inmiddels 31 jaar later. Zelfs landbouwminister Wiersma van de BBB komt er niet meer onderuit: er moet nu echt iets gebeuren!

  

   

• Mobiliteitscrisis
  Vervoer is een basisvoorziening, publieke oplossingen zijn noodzakelijk. 
  Het kabinet komt met de wonderlijke wens om de stedelijke milieuzones tegen te gaan (kan dat?). En wat dacht je van het eerdere terugdraaien van de krimp van Schiphol (kan dat?) en van het voornemen om Lelystad Airport in 2025 te openen (kan dat?) en terug naar 130 km/u overdag (dat kan, maar ‘niet overal’). 
  Hoe simpel kan het zijn om onze mobiliteitscrisis op te lossen: 1) beperk het faciliteren van de auto, dat lost veel meer op dan alleen files en 2) investeer in betaalbaar openbaar vervoer dat heel Nederland ontsluit. 
  Beter nog: we kunnen minder mobiliteit nastreven en dit niet zien als aantasting van een verworven recht op vrijheid. In deze bijdrage op linkedin staat hierover een interessant artikel. Het tegendeel gebeurt echter.
   
• Natuurcrisis 
  Wat heb je aan een bloeiende economie, als dat de natuur, de bron van alle leven, vernietigt?
  Zie ook de biodiversiteitscrisis en klimaatcrisis.
   
• Onderwijscrisis
  Zie de uitgewerkte blog van Verena Grill.
   
• Opvangcrisis
  Er zitten bijna 6000 asielzoekerskinderen in de noodopvang. Deze kinderen zijn “opgehokt in lege sporthallen en lege kantoorgebouwen,” aldus Marc Dullaert van het Kinderrechtencollectief. “Er zijn daar weinig sanitair en heel slechte hygiënische omstandigheden. Ze missen hun vaccinaties tegen mazelen, kinkhoest en tbc. En het is er enorm lawaaierig en heel weinig privacy om te slapen, waardoor ze slecht slapen.”
  Minister Faber van Asiel ziet het probleem niet: “Volgens mij is het in de noodopvang netjes geregeld.” Het is heel vervelend voor die kinderen dat ze er zitten, maar “dat komt gewoon omdat het vol is.”
  Haar oplossing is: zorgen dat er minder asielzoekers naar Nederland komen. Dan komt er vanzelf een keer meer plaats in de reguliere opvang. In het tempo waarop ze haar droom probeert te verwezenlijken lost het probleem vanzelf op: die kinderen in de noodopvang worden vanzelf een keer volwassen.
   
• PFAS-crisis
  We zijn eindelijk de echte schuldigen van de PFAS-crisis op het spoor: de regenwormen! Zij zorgen ervoor dat al dat PFAS in de eieren van hobbykippen terechtkomt! 
  De oplossing voor het probleem ligt voor de hand: spuit meer pesticiden op de bodem om van de regenwormen af te komen.
   
• Stikstofcrisis
  Al in 1965 waarschuwden Nederlandse ambtenaren hun Ministerie van Landbouw dat de uitstoot van amoniak (de stikstofverbinding NH3) door veehouderijen het milieu aantast (zie het NOS-overzicht De stikstofcrisis uitgelegd). 
  We zijn nu bijna 60 jaar verder, en het stikstofprobleem is uitgegroeid tot een onmiskenbare stikstofcrisis. En zelfs nu nog lukt het de lobby van de agrobusiness onder verwijzing naar economische belangen en drogredenen (35% van de stikstof die in Nederland neerdaalt komt inderdaad uit het buitenland, maar er wordt niet bij verteld dat Nederland vier keer zo veel stikstof door de lucht naar het buitenland ‘exporteert’) te voorkomen dat de crisis serieus wordt aangepakt. Ondanks het klip-en-klare rapport van Johan Remkes. Ondanks bindende uitspraken van de Raad van State. Ondanks bindende afspraken binnen de EU. 
  Hoe komen we ooit uit deze (bull)shit?
   
• Vertrouwenscrisis
  Desinformatie en manipulatie - bijvoorbeeld door politici -  is van alle tijden. Maar zodra wetenschap als ‘ook maar een mening’ wordt weggezet, emoties belangrijker zijn dan feiten en sociale media een steeds groter stempel op de publieke opinie drukken, wordt het steeds lastiger te bepalen wat waar is, wat klopt. De opkomst van AI zorgt hier voor een duizelingwekkende versnelling. Als je je eigen ogen en oren niet meer kunt geloven, hoe kun je dan nog een gefundeerd oordeel vormen over de wereld om je heen?
  Best wel eng.
   
• Watercrisis 
  Het water staat ons aan de lippen en het stijgt. Waterzekerheid is een van de grootste uitdagingen van de nabije toekomst. De waterkwaliteit in Nederland-waterland staat onder druk. Uit de kraan komt doorgaans nog steeds water van topkwaliteit (al werden we onlangs opgeschrikt door twee E.coli-besmettingen), maar ons oppervlaktewater is doodziek.
  En zoomen we uit naar een grotere schaal, dan stapelen de problemen nog verder op. Een op de tien wereldburgers heeft geen toegang tot schoon drinkwater en de leefbaarheid in onze zeeën en oceanen neemt schrikbarend af. 
   
• Wooncrisis
  De woningmarkt is rot. Verziekt door decennialang neoliberaal beleid, waarbij kapitaalkrachtige huizenbezitters gefaciliteerd worden en de sociale huurmarkt uitgehold. Ook toen die beleidskeuzes gemaakt werden, waren de ontwikkelingen binnen de woonvraag voorzienbaar. 
  In dat licht is het eigenlijk gek dat we van een wooncrisis spreken. De overheid heeft bewust gekozen voor beleid dat economische belangen voorrang gaf op het basisrecht op wonen. 
   
• Zorgcrisis
  Er werken te veel mensen in bullshit jobs waar niemand wat aan heeft of die de boel alleen maar erger maken. Er gaat te veel geld naar management, bureaucratie, en de farmaceutische industrie (erg dure medicijnen). Voor een deel veroorzaken we ziektes zelf: bijvoorbeeld pesticiden in de landbouw en PFAS in de industrie, fijnstof in grote steden, roetdeeltjes bij TATA-steel enz. 
  Daarnaast presteert het Nederlandse zorgstelsel eigenlijk heel behoorlijk in vergelijking met andere landen. Nog wel. Maar preventie en de toegang tot zorg staan op dit moment sterk onder druk. 
  Maar met de afnemende volksgezondheid en de toenemende dubbele vergrijzing kan deze crisis nog tot volle wasdom komen. 

Redactie Ontgroei, ervaringsdeskundigen

N.B. Artikelen van NRC, De Correspondent en Linkedin zijn toegankelijk voor abonnees.

Deze blog maakt deel uit van het thema ‘Crisis’ van onze nieuwsbrief van oktober 2024.