- Home
- Inspiratie
- Hoe Kan Een Bedrijf Bijdragen Aan Een Postgroei Samenleving?
Hoe kan een bedrijf bijdragen aan een postgroei samenleving?
Afbeelding

Steeds vaker ontvangen we signalen die wijzen op de onhoudbaarheid van ons huidige economische systeem. Deze aanwijzingen manifesteren zich in toenemende ontevredenheid en onderzoeken die aantonen dat groene groei ontoereikend is. Nu het steeds duidelijker wordt dat het streven naar louter economische groei niet langer houdbaar is, ontstaat de vraag: hoe kunnen bedrijven bijdragen aan een postgroei samenleving?
Het nieuwe verhaal en postgroei
Echte voldoening halen we uit relaties, ervaringen, persoonlijke groei en een goede gezondheid. Wat er echt toe doet dienen we meer tijd te geven. Ons huidige beeld van succes is grotendeels gericht op meer consumptie en status. We leven niet meer in harmonie met de natuur maar hebben onszelf erboven geplaatst, zodat we deze kunnen exploiteren. Naast dat dit mensen ongelukkiger maakt en de ongelijkheid vergroot put het ook de aarde uit. Onderzoekers hebben een aantal ontgroeiscenario’s vergeleken met de IPCC-scenario’s en concludeerden dat de kansen om de opwarming tot onder de 1,5°C te beperken in die scenario’s groter zijn (Keyßer & Lenzen, 2021). We moeten herkennen dat we leven op een planeet met beperkte hulpbronnen en dat we het ons niet kunnen veroorloven om onbeperkt te consumeren. Postgroei staat voor een overgang naar kwalitatieve groei, waarbij niet de groei van de economie centraal staan, maar de verbetering van de levenskwaliteit. Dit uit zich bijvoorbeeld in de groei van het welzijn en de biodiversiteit. Uit een wereldwijd onderzoek blijkt dat mensen meer vertrouwen hebben in bedrijven dan in overheden en zelfs ngo’s om maatschappelijke problemen op te pakken. Tevens blijkt uit dit onderzoek dat de meerderheid van de mensen wil dat bedrijven meer doen aan klimaatverandering en het verminderen van ongelijkheid. Maar hoe kan een bedrijf in het huidige systeem bijdragen aan dit nieuwe verhaal?
Vijf stappen hoe een bedrijf kan bijdragen aan een postgroei samenleving
1. De werkweek verkorten voor meer welzijn en minder uitstoot
Een kortere werkweek draagt vaak bij aan meer welzijn, omdat mensen meer tijd kunnen besteden aan wat waardevol is. Zoals bijvoorbeeld familie, vrienden en gezondheid. Dit onderzoek laat zelfs zien dat de ideale werkweek bestaat uit 8 uur. Om dit te realiseren, zijn er waarschijnlijk politieke keuzes nodig, maar organisaties kunnen al een stap zetten in de goede richting. Er zijn reeds diverse experimenten in het buitenland uitgevoerd met een vierdaagse werkweek en de uitkomsten daarvan zijn veelal positief. De resultaten wijzen op een verhoogd welzijnsniveau en productiviteit. Daarnaast kan door minder werken de CO2-uitstoot gehalveerd worden. Door meer vrije tijd krijgen mensen de mogelijkheid beter te luisteren naar hun intuïtie en creativiteit. In het Taoïsme komt dit terug in het kernbegrip Wu Wei. Dit principe betekent ‘niet handelen’ en In Wu Wei handel je door niet te handelen. Je stroomt mee met de natuurlijke aard der dingen. Een voorbeeld is dat gras zijn eigen groei ritme heeft of goede ideeën uit het niets lijken te komen tijdens een staat van ontspanning. In Nederland passen al verschillende organisaties een kortere werkweek toe. Dit kan bereikt worden door eerst een pilot te starten met een 6 of 7-urige werkdag. Op deze manier kan het bedrijf de effecten evalueren en het beleid aanpassen indien nodig.
2. Het toepassen van true pricing
De 'true price', ofwel de echte prijs van een product of dienst, omvat alle verborgen kosten die vaak over het hoofd worden gezien, zoals milieuschade, dierenleed en menselijke kosten. Deze kosten worden momenteel vaak gedragen door bijvoorbeeld de maatschappij via waterzuivering, natuurherstel en gezondheidszorg, of worden simpelweg doorgeschoven naar de toekomst. Het hanteren van de echte prijs kan ook helpen om de financiële en reële economie meer in balans te brengen. De totale stijging van de wereldwijde schuld ten opzichte van het bruto binnenlands product tussen 2007 en begin 2023 was 53%. Op basis van de echte prijs zullen veel investeringen niet rendabel zijn omdat ze niet binnen de grenzen van de aarde blijven. Zo ontstaat het scenario dat de schuldenlast op termijn daalt. Een bedrijf kan dit in de praktijk brengen door het verschaffen van transparantie over de verborgen kosten, waardoor consumenten beter inzicht krijgen in de duurzaamheid van een product. Het uiteindelijke doel is om de echte prijs voor het product of de dienst te vragen. Een tussenfase kan zijn om de echte prijs te laten berekenen, wat de bewustwording vergroot, en elk jaar geleidelijk toe te werken naar het rekenen van de echte prijs. Een andere aanpak is om de klant de keuze te geven. Albert Heijn deed hier een experiment mee.
3. De ongelijkheid verkleinen binnen de organisatie
In de jaren negentig stagneerde de arbeidsproductiviteit na een periode van ongeveer 4% jaarlijkse groei. Na deze periode nam de ongelijkheid toe en begon de erosie van het kapitalisme. De groeiende ongelijkheid leidde tot een toename van maatschappelijke problemen, waaronder obesitas volgens neurowetenschapper Peter Sterling. In 1996 verdiende een CEO gemiddeld 20 keer zoveel als een medewerker, maar in 2018 was dat gestegen naar 202 keer zoveel voor beursgenoteerde bedrijven. In dit onderzoek wordt aangetoond wat de ideale verhouding is. De uitkomst was dat mensen het passend vinden dat een directeur 4,6 maal zoveel verdient. Een eerlijker beloningsbeleid bevordert niet alleen saamhorigheid, maar consumenten geven ook de voorkeur aan bedrijven met een eerlijker beloningsstructuur. Een eerste stap voor organisaties is het stellen van een doel om het verschil tussen de laagste en hoogste salarissen te beperken tot maximaal 4,6 keer. Vervolgens kunnen jaarlijkse salarisverhogingen voor lagere inkomens procentueel hoger zijn dan voor hogere inkomens, waardoor het verschil elk jaar kleiner wordt. Een tussenstap kan zijn om werknemers mede-eigenaar te maken of door een winstdeling toe te passen. Bijvoorbeeld 20% van de winst kan verdeeld worden onder medewerkers en goede doelen. Een andere mogelijkheid is een deel van de omzet in te zetten voor de aarde zoals het initiatief 1% for the Planet.
4. Meer geluk door minder te adverteren
Rond 1920 werd consumptie beperkt tot wat strikt noodzakelijk was, en advertenties waren voornamelijk informatief over producten en hun functies. Dit veranderde met de inzichten van Edward Bernays, waarbij adverteren werd gekoppeld aan psychologische manipulatie en statussymbolen om de verkoop te stimuleren. Dit leidde uiteindelijk tot de opkomst van bedrijven als Google en Facebook, die advertenties aanbieden en tot de grootste bedrijven behoren. Onderzoek toont aan dat advertenties een directe invloed hebben op ons materiaalgebruik en mentale gezondheid. In het internettijdperk hebben mensen echter geen traditionele advertenties meer nodig, omdat ze gemakkelijk kunnen vinden wat ze zoeken. Minder adverteren kan zo bijdragen aan postgroei door de consumptie te verminderen en de ecologische voetafdruk te verkleinen. Om als bedrijf te stoppen met adverteren en tegelijkertijd bij te dragen aan een postgroei samenleving, kunnen verschillende stappen overwogen worden. Het meest ambitieuze doel is het louter richten op online informatievoorziening en lokale marketing zonder betaalde advertenties. Een tussenfase voor bedrijven is het niet meer adverteren in de openbare ruimte en alleen betaalde advertenties tonen wanneer er direct online naar het product of de dienst wordt gezocht. Door een verschuiving van de aandacht van nieuwe klanten naar bestaande klanten kan meer lange termijn succes worden gecreëerd.
5. Draag bij aan de innerlijke en systeemtransformatie
We hebben behoefte aan een nieuw verhaal om het systeem te veranderen. Deze verkenning van TNO benoemt dat er alternatieve verhalen zijn voor economische groei en er een systeemverandering nodig is. Door in harmonie met elkaar en de aarde te leven kunnen tevens (omvangrijke) recessies voorkomen worden. Wat daarvoor nodig is niet het rationele, maar verbinding vanuit nieuwe gedeelde waarden. Angst creëert een gesloten wereld van verval en conflict. Als we daarentegen vertrouwen en harmonie een kans geven, lossen zaken zich vanzelf op. Er ontstaan zelforganiserende processen, geleid door een vriendelijke universele intelligentie van binnenuit. Organisaties verstoren regelmatig dit eenheidsgevoel en verliezen daarmee veel van het menselijke potentieel, dat alleen beschikbaar is wanneer er eenheid en synchronisatie is. Een holistische organisatiecoach kan hierbij helpen. Dit nieuwe bewustzijn, waarin flow centraal staat, draait om verbinding met elkaar en de natuur. De filosoof Ken Wilber benoemt dat elke samenleving een bewustzijnstransitie doormaakt. We evolueren naar een integraal bewustzijn, waar het rationele denken van de verlichting samenkomt met het holistisch denken van jagers-verzamelaars. Wilber stelt dat 5% van de wereldbevolking dit niveau bereikt heeft en 10% nodig is voor de systeemtransformatie. Bedrijven kunnen bijdragen aan de systeemtransformatie door een businessmodel gericht op gebruik in plaats van bezit. De benodigde kritische massa die vereist is voor maatschappelijke verandering kan bereikt worden als bedrijven zich aansluiten bij een beweging die deze systeemverandering stimuleert en richting geeft. Voorbeeld bewegingen zijn B Corp, de True Price Foundation of Energie coöperaties. Zo kan het nieuwe verhaal groeien dat genoeg overvloed is.
Sam van Gentevoort, Vertaalbureau Perfect