Overslaan en naar de inhoud gaan

Ontgroei en spiritualiteit

4-5 minuten
Afbeelding
ontgroei - maan - GS

Als je aan degrowth denkt, wat komt er dan in je op? Is het de noodzaak om de sectoren van onze economieën die de mensheid niet dienen te downscalen? Of misschien een radicale politieke beweging die tot doel heeft onze maatschappelijke structuur fundamenteel te herstructureren? Natuurlijk is degrowth beide en meer. In dit artikel wil ik me echter richten op een onderwerp waarvan ik denk dat het de degrowth beweging kan aanvullen: spiritualiteit.

Voor mij is spiritualiteit betrokkenheid bij het aspect van de werkelijkheid dat voorbij de fysieke, materiële wereld waarin we leven ligt, en het is een wezenlijk onderdeel van veel inheemse wijsheidstradities over de hele wereld die de waarden van degrowth belichamen. Spiritueel worden doe je door je bewustzijn te verhogen, op een vergelijkbare manier als degrowth pleit voor een verandering in het maatschappelijk bewustzijn door het besef dat er iets grondig ontbreekt in de manieren waarop we momenteel leven.

Iedereen wil gelukkig zijn, toch? Maar waar denk je aan als je aan geluk denkt? Is het een soort plezier dat je krijgt van het bevredigen van je zintuigen met opwinding door bijvoorbeeld iets nieuws (of oud!) te kopen, je favoriete eten te eten, seks, of wat het ook mag zijn? Het is niet mijn bedoeling om deze dingen te veroordelen, maar ik wil er alleen op wijzen dat ze geen blijvend geluk brengen. Zelfs als we ons voortdurend met dit soort activiteiten bezighouden, worden onze verlangens nooit volledig bevredigd en willen we altijd meer. Dit gegeven heeft de degrowth beweging opgepikt en toegepast op het huidige streven van de maatschappij naar voortdurende economische groei. Zoals de belangrijkste degrowth geleerde Giorgos Kallis schrijft in zijn boek Limits, is vrijheid "niet het onbelemmerd nastreven van verlangens, maar het bewust nadenken over, beheersen en bevrijden van die verlangens". Deze daad van jezelf bevrijden van de gehechtheid aan aspiraties, resultaten en verlangens kan bereikt worden door een spirituele praktijk. Een dergelijke beoefening leert iemand om geluk niet te zoeken in vergankelijke bronnen van plezier, maar om in plaats daarvan een staat van vrede te cultiveren die iemand in staat stelt om niet gestoord te worden door de hoogte- en dieptepunten van het leven. Door niet te vertrouwen op vergankelijke bronnen van plezier voor geluk kunnen we gemakkelijker toegang krijgen tot een hoger bewustzijn dat ons kan helpen deze vrede te bereiken. Natuurlijk moeten we, terwijl we dit nastreven, ook een dagelijks leven leiden met verantwoordelijkheden zoals banen, gezinnen en studies. Een spiritueel streven kan echter al deze meer alledaagse aspecten van ons leven verrijken door ons te leren vrede te cultiveren terwijl we ze doen. 

De vraag wordt dan: hoe kan ik dit doen?

Ten eerste moeten we erkennen dat ons verlangen om de wereld om ons heen te controleren en uit te buiten contraproductief is voor het cultiveren van vrede. Naast het uitbuiten van natuurlijke bronnen en de levende wezens om ons heen voor (economisch) gewin, proberen we vaak onze eigen situaties te beheersen om ons persoonlijk gewin te maximaliseren. Dit kan zoiets zijn als proberen de beste carrière te krijgen, de hoogste sociale status, het gezondste lichaam, de spannendste ervaring, enzovoort. Nogmaals, ik veroordeel deze activiteiten niet, maar wijs erop dat we nog steeds voortdurend geobsedeerd zijn door het maximaliseren van de resultaten voor onszelf, of het nu gaat om productiviteit, persoonlijke groei, sociale impact enzovoort. Deze inspanningen laten ons, net als ons streven naar geluk in vergankelijke bronnen van plezier, nooit tevreden achter en vaak zijn we nog steeds op zoek naar iets beters. In deze staat verkeren helpt ons niet om vrediger te worden, en dus echt gelukkiger. Hoe kunnen we ongestoord blijven door de hoogte- en dieptepunten van het leven als we voortdurend op zoek zijn naar verbetering van onze (materialistische) omstandigheden?

Daarom ben ik van mening dat niet alleen onze economieën moeten ontgroeien, maar ook wijzelf. De mentaliteit van voortdurende verbetering van onze (materialistische) omstandigheden kan een zware last zijn om te dragen, maar het is niet eens de moeite waard omdat het niet leidt tot duurzaam geluk. Natuurlijk moeten je materiële omstandigheden (zoals het hebben van voldoende voedsel, onderdak, levensonderhoud, etc.) in stand worden gehouden voordat je zelfs maar kunt beginnen met het cultiveren van een spirituele praktijk, maar voor mij is het dat laatste wat me meer vrede in mijn leven heeft gebracht, niet het eerste. 

De tweede stap in het cultiveren van vrede komt voort uit het begrijpen wat een spirituele praktijk is: een poging om een verbinding tot stand te brengen met iets dat hoger is dan jezelf. Dit kan in de vorm van meditatie, religieus gebed of offergave, of zelfs in dienstbaarheid aan anderen. Welke vorm het ook aanneemt, er is een voortdurend proces van zelfreflectie en leren om je eigen aard en plaats in deze wereld te realiseren. Dit proces heeft ertoe geleid dat ik een voorkeur heb ontwikkeld voor een materieel simplistische manier van leven (een andere kernwaarde van de degrowth- beweging), omdat ik me ervan bewust ben geworden dat waar geluk voortkomt uit het cultiveren van vrede.

Daarom zie ik een diepe noodzaak voor ons allemaal om een spirituele praktijk te beoefenen, omdat het een weg kan bieden naar vrede en blijvend geluk, net zoals de degrowth beweging dat beoogt. Dit proces zal ongetwijfeld tijd kosten, maar net zoals de degrowth beweging individuen aanmoedigt om zelf te ontdekken wat degrowth voor hen betekent, zal deze reis er voor verschillende mensen anders uitzien. In mijn geval heeft het ertoe geleid dat ik me ben gaan verdiepen in de leer van verschillende spirituele en religieuze groeperingen. Echter, met de pure intentie om onszelf beter te ontdekken, heb ik het gevoel dat deze individuele reizen zich zullen verenigen in de richting van het realiseren van het uiteindelijke doel van degrowth: een vervulde mensheid die leeft in harmonie met de natuur.